Przez tysiące lat człowiek całą żywność potrzebną mu do życia pozyskiwał z lokalnych upraw i hodowli. Cała nasza współczesna cywilizacja wyrosła i rozwinęła się dzięki porządkowi, który przez miliony lat tworzyła dla nas sama natura. Wraz ze wzrostem aglomeracji miejskich, zwiększeniem populacji ludzi oraz rozwojem technologii wkroczyliśmy w erę przemysłowej produkcji żywności. Zyskaliśmy dostęp do produktów z całego świata, o  każdej porze roku i do tego po niższej cenie. Dzięki wielkopowierzchniowym gospodarstwom i dostępie do maszyn rolniczych, udało się zmniejszyć potrzebny do hodowli czas pracy. Nawozy i środki ochrony roślin zwiększyły wydajność. Nie da się ukryć, żyje nam się dużo łatwiej i przyjemniej.

Po latach upraw konwencjonalnych (rolnictwo konwencjonalne rozumie się, jako sposób uprawy i hodowli zwierząt, którego głównym celem jest maksymalizacja plonów i hodowli, przez co do przyspieszenia wzrostu roślin często wykorzystywane są nawozy sztuczne lub środki chemiczne do walki z chwastami lub szkodnikami) przyszedł czas na dostrzeżenie również negatywnych stron takiego modelu hodowli, dystrybucji i konsumpcji takiego pożywienia. Bardzo szybka degradacja gleby, zwiększające się zapotrzebowanie na nawozy i pestycydy oraz stale pogarszająca się wartość odżywcza roślin, zanieczyszczenie środowiska i naszych organizmów stało się naszą rzeczywistością.

Na szczęście nie jest to jedyny dostępny sposób uprawy i hodowli. Mamy wiedzę dotyczącą upraw zdobytą przez tysiące lat pracy naszych przodków, ogromne bogactwo płynące ze zrozumienia i uszanowania naturalnego rytmu życia nie tylko roślin, ale również gleby i całego środowiska, włącznie z człowiekiem, jego zdrowiem i dobrostanem. Rolnictwo tradycyjne, lokalne, małopowierzchniowe zawsze miało na celu jak najlepsze wyżywienie danej społeczności, dbałość o glebę oraz rozwój i przekazanie wypracowanego dobytku następnym pokoleniom. Tu znaczenia nabiera jakość, znajomość  producenta, zaufanie i dążenie do wspólnego dobra, dbałość o lokalny rynek i wyznaczanie sobie dalekowzrocznych celów.

Niestety w Polsce liczba małych gospodarstw ciągle maleje, koszty produkcji są znacznie wyższe niż przy uprawie wielkopowierzchniowej, dostęp do rynku zbytu jest bardzo ograniczony. Problemem stało się również pozyskanie lokalnych, dobrych produktów przez konsumentów. Produkt lokalny (ang. local produkt) to wyrób lub usługa, z którą utożsamiają się mieszkańcy regionu, produkowany w sposób niemasowy i przyjazny dla środowiska, z surowców lokalnie dostępnych. Definicja ta zawiera w sobie takie pojęcia, jak:

-produkt tradycyjny – produkt spożywczy chroniony prawem polskim lub prawem Unii Europejskiej, wytwarzany z tradycyjnych surowców, posiadający tradycyjny skład lub sposób produkcji. W Polsce produkty tradycyjne znajdują się na Liście produktów tradycyjnych tworzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Unia Europejska obejmuje takie produkty ochroną jako o Chronionej Nazwie Pochodzenia, Chronionym oznaczeniu Geograficznym lub jako Gwarantowana Tradycyjna Specjalność. Do czerwca 2023 taką ochroną było objęte ponad 200 polskich produktów.  

-produkt regionalny – wysoka jakość i renoma związana jest z danym regionem;

-produkt z oznaczeniem lokalnym – lokalna marka jest znakiem słowno-graficznym, pod którym promuje się grupę produktów posiadających wspólne cechy i wartości, istotne z punktu widzenia konsumentów oraz jej twórców – producentów i usługodawców. Jest jednak i wartość dodana marki. Marka lokalna jest dziełem i sercem społeczności lokalnej. Głos tego serca pobudza emocje, wrażenia, wspomnienia, marzenia miłośników miejsca.

Zdajemy sobie sprawię, że potrzebujemy zmiany kierunku naszego działania. Dla wspólnego dobra potrzebne są zmiany globalne. Zmiany szanujące naszą planetę, która nas karmi. Zmiany te wymagają od nas aktywnego uczestnictwa. To my konsumenci wybieramy, co kupujemy, kogo wspieramy. Na początku XXI wieku powstały w Polsce współczesne kooperatywy spożywcze, czyli zrzeszenia konsumentów odbierające produkty bezpośrednio od rolników. Mamy też jedyną w Polsce kooperatywę rolników – Inicjatywa Łącznik – zrzeszającą rolników pod wspólną lokalną marką i pracującą przy wsparciu Stowarzyszenia Adelfi nad promocją i edukacją społeczności lokalnej. Tu podstawą jest:

-jakość (jak najwięcej wyprodukowane własnoręcznie, we własnym gospodarstwie, bez sztucznych konserwantów, ulepszaczy, pestycydów),

– Krótki Łańcuch Dostaw Żywności (KŁŻ), który polega na zorganizowaniu produkcji, dystrybucji i transakcji pomiędzy producentem żywności, a obywatelem, który ją spożywa, w sposób, który minimalizuje liczbę pośredników uczestniczących w tym procesie,

-minimalizacja śladu węglowego (rolnicy organizujący wspólny dowóz, produkty pochodzące z najbliższej okolicy) ,

– zaufanie i  wspólne tworzenie danej społeczności (wspólne śniadania, warsztaty, targi, szkolenia).

W konsekwencji powstaje świadoma własnych potrzeb i samoorganizująca się społeczność konsumentów i producentów żywności, organicznie dostosowująca się do zachodzących zmian. Powstaje coraz więcej kół gospodyń wiejskich i miejskich odpowiadających na konkretne zapotrzebowanie produktowe, wykorzystujące doświadczenie i pasje członków oraz rozwijające użyteczne i prospołeczne działania.

Żywność tradycyjna, wyprodukowana lokalnie u zaprzyjaźnionych rolników, tradycyjnymi metodami i z szacunkiem dla środowiska ma dla nas dzisiaj ogromną wartość. Społeczność zaangażowana w budowanie dobrych relacji, opartych na zaufaniu, znajomości i wspólnym działaniu rozwija nasz region i zatrzymuje u nas nasz kapitał, stajemy się mniej podatni na działania globalnych rynków, szybciej widzimy problemy i łatwiej jest nam sobie z nimi poradzić. Tu ważny jest człowiek,  jego historia, rodzina, zdrowie. Tu ważny jest dom i najbliższa społeczność. Tu ważna jest duma ze swojej pracy i umiejętności oraz godziwa zapłata z wdzięcznością za poniesiony trud. Niezmiennie zachęcamy więc do wspierania lokalnych producentów tradycyjnej, dobrej, wyprodukowanej z sercem żywności, a takich znajdziesz w Inicjatywie Łącznik. Zapraszamy!

Projekt pn. „Edukacja w Inicjatywie Łącznik” współfinansowany jest ze środków budżetu Samorządu Województwa Warmińsko-Mazurskiego.